Τα ερείπια του αρχαίου Επιταλίου, σημαντικής τριφυλιακής πόλης ιδρυθείσας τον 5ο αι. π.Χ. σώζονται νοτίως του Αλφειού, λίγο πριν ο ποταμός εκβάλλει στο Ιόνιο πέλαγος.

Το όνομα είναι δηλωτικό της παράλιας θέσης που καταλάμβανε η πόλη στην αρχαιότητα, (επί της αλός) πριν οι επιχώσεις, οι γεωλογικές μεταβολές και οι ανθρωπογενείς παρεμβάσεις μεταφέρουν την ακτογραμμή σε αρκετή απόσταση δυτικότερα.

Μεταξύ πολλών κινητών ευρημάτων όπως νομίσματα, πήλινα αγγεία και ειδώλια, χάλκινα, υάλινα και σιδερένια μικροαντικείμενα που έφεραν στο φως οι ανασκαφές συγκαταλέγεται και ένα μιλιάριο δηλ. οδόσημο των ρωμαϊκών χρόνων. Βρέθηκε εντοιχισμένο σε δεύτερη χρήση σε έναν μικρό τοίχο και σύμφωνα με την μακροσκελή λατινική επιγραφή που σώζει σε μεγάλο μέρος της κυλινδρικής επιφάνειάς του, την τοποθέτησή του διέταξε ο αυτοκράτωρ Tραϊανός έπειτα από σχετικές μετρήσεις των αποστάσεων. Στο τέλος της επιγραφής αναγράφεται η απόσταση των 9 μιλίων (αντιστοιχούν σε 13,5 χλμ) χωρίς να προσδιορίζεται η αφετηρία των μετρήσεων πιθανότατα όμως πρόκειται είτε για το παρακείμενο λιμάνι της Φειάς ή την Oλυμπία. Παρά το γεγονός της δεύτερης χρήσης του, το μιλιάριο του Επιταλίου δηλώνει την ύπαρξη κεντρικής οδικής αρτηρίας η οποία διερχόταν πλησίον του σημείου ανεύρεσής του. 

Σήμερα εκτίθεται ανάμεσα σε πολλά ακόμη αξιόλογα ευρήματα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πύργου. 

πηγές:

Κωνσταντίνος Αντωνόπουλος, Αρχαιολόγος, Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηλείας